وظیفه اصلی و عمده روغن موتور روان سازی قسمتهای متحرک موتور ،کم کردن اصطکاک و استهلاک ،کمک به پایین امدن حرارت و به خود گرفتن آلودگیها ،ذرات معلق و رسوبات لجنی حاصل از سوختن بنزین می باشد.اما این فقط قسمتی از قضیه است چرا که باید نکات مهمی را در استفاده آن در نظر گرفت ،در این مقاله تلاش داریم نکات قابل توجهی در مورد عملکرد روغن موتور و استفاده به موقع آن با رعایت چند نکته بپردازیم.
در حالی که تعویض روغن موتور کاری راحت بوده و امری لازم برای موتور اتومبیل محسوب میگردد، ولی بعضی از افراد روغن موتور ماشین خود را دیر تعویض میکنند. همانطور که میتوان به سادگی حس زد، تعویض به موقع و منظم روغن موتور تاثیر مثبتی بر روی عملکرد ماشین گذاشته وطول عمر موتور را افزایش میدهد.اگرچه اکثر تولیدکنندگان اتومبیل و روغن موتور به رانندگان توصیه میکنند که پس از پیمودن مسافت معینی نسبت به تعویض روغن خودروی خود اقدام کنند اما در برخی موارد چنین موضوعی درست نیست و باید به بعضی عوامل دیگر نیز توجه داشت.احتمالا بارها شنیده اید که فلان روغن موتور را در ۵۰۰۰ کیلومتر یا ۱۰۰۰۰ کیلومتر باید عوض کرد. معیار این زمان کرایی روغن موتور چیست؟ و به چه دلیل این زمان برای روغنهای مختلف متفاوت است. این مقاله به شما که احتمالا صاحب یک خودرو هستید کمک خواهد کرد ضمن کسب اطلاعات ضروری در رابطه با موارد موثر در تعویض روغن; زمانی که روغن موتور دستگاه باید عوض شود و... آگاه شوید.
همانطور که با گردش خون در بدن و انجام عملیات خونرسانی در بدن، خون آلوده میشود، روغن موتور هم با گردش در موتور، با مواد متنوعی که در عملیات سوختن ایجاد میشود ، کثیف شده و در نتیجه مواد افزودنی روغن موتور به نوعی استفاده، اکسید و تجزیه میگردند. در این میان با انجام عمل پاککنندگی، معلقسازی و جذب سایر مواد، رنگ طبیعی روغن موتور عوض شده و به نوعی تیره میشود و باید متناسب با کارکرد اعلام شده روغن موتور توسط شرکت سازنده آنرا عوض کرد. در شهرهایی که ترافیک زیادی دارند پیشنهاد شده است در کیلومتر پایینتری از کارکرد توصیه شده توسط شرکت، روغن موتور را تعویض نمود.
روغن موتور تمیز شفاف میباشد ولی بعد از مدتی رنگ آن مایل به تیره میشود. علاوهبر تغییر رنگ، روغن موتور به علت جمعآوری برخی ذرات از موتور خودرو آلوده هم میشود. رنگ روغن و شفافیت آن باید به گونهای باشد که بتوان یک چوب نازک را به اسانی در آن دید. اگر رنگ روغن موتور تیره شده باشد، زمان تعویض آن فرا رسیده است.
روغن تمیز یک لایه نازک در بین قطعات موتور بوجود می آورد تا قطعات فلزی موتور برخورد مستقیم با هم نداشته باشند. در صورتی که روغن موتور عملکرد قبل را نداشته باشد ، نمیتواند این لایه را ایجاد کند و اجزا با هم تماس برقرار میکنند. در این موقع صدای تولیدی موتور نسبت به حالت عادی بالاتر میرود. علاوهبر صدای بالاتر، موتور کارایی خوبی از خود نشان نمیدهد و ضربه میزند. در صورت بروز این ایراد باید نسبت به تعویض روغن اتومبیل اقدام کرد.
روشن شدن چراغ تعویض روغن موتور علامت کم بودن روغن درون موتور اتومبیل است. اگر چنین وضعیتی برایتان پیش آمد، اول سطح روغن موتور را چک کنید و اگر کم شده بود، فورا به تعمیرگاه جهت تعویض روغن موتور مراجعه نمایید. در چنین مواردی احتمال صدمه دیدن اجزای موتور بسیار زیاد است، بنابراین خطر نکنید و به تعمیرگاه بروید.
در هوای سرد میتوان به اسانی بخار خارج شده ازلوله اگزوز اتومبیل را مشاهده نمود که امری کاملا طبیعی محسوب میگردد. با این وجود اگر از اگزوز اتومبیل دود خارج شود، امکان نشت کردن روغن و یا وجود اشکال در اجزا موتور وجود دارد. برای رفع این مشکل به مکانیک خود مراجعه نموده و از او بخواهید تا موتور اتومبیل را مورد بازرسی قرار دهد.
اگر بوی روغن درون کابین زیاد باشد، این موضوع به معنای وجود نشتی در سیستم روغن اتومبیل است. اگر بوی استشمام شده ترکیبی از روغن و دودهای خروجی از اگزوز باشد، حرارت موتور بیش از حد زیاد شده و روغن در ناحیه اگزوز در حال احتراق است. بالارفتن بیش از حد دمای موتور میتواند خطرات زیادی را برای اتومبیل به همراه داشته باشد و حتی میتواند باعث آتش گرفتن ماشین شود.
در حالت عادی میتوانید به کیلومترشمار اتومبیل خود توجه کنید تا متوجه زمان تعویض روغن اتومبیل شوید، ولی اگر یکی از موارد بالا را مشاهده نمودید حتما آنها را جدی بگیرید و پیگیر آنها باشید.
با تعویض به موقع و مرتب روغن میتوانید سلامت موتور را تا حد زیادی ضمانت کنید و طول عمر مفید آن را بالا ببرید. تعویض روغن هزینه زیادی برای صاحب خودرو به دنبال ندارد، مخصوصا وقتی این مقدار هزینه را با زمانیکه موتور صدمه دیده ماشین نیاز به تعمیر دارد مقایسه نمایید.
انتخاب روغن مناسب، تضمینکننده عمر طولانی و عملکرد بالای موتور:
برای انتخاب یک روغن موتور مناسب، عوامل و ملاک های متنوعی باید مدنظر قرار بگیریم. یک روغن موتور مرغوب دارای گرانروی مناسب و ضریب اصطکاک بسیار پایین بوده و توانایی روانکاری بخشهای مختلف و اجزا متحرک موتور را داراست. در ضمن روغن موتور علاوه بر سازگاری با ترکیبات پلیمری موجود باید دارای تاثیر حفاظت خوبی در مقابل زنگ زدگی، خوردگی، اکسیداسیون و سایش باشد.
پایه گرانروی روغن:
ویسکوزیته یا گرانروی، مقاوت سیال در مقابل جاری شدن میباشد. به عبارتی مقدار مقاومت مولکولهای یک سیال در برابر فشار جاری شدن، به ویسکوزیته معروف است.
از لحاظ گرانروی، روغن به دو بخش تقسیم میشود:
روغنهای تکدرجهای
روغنهای چنددرجهای یا چهار فصل
امروزه استفاده از روغنهای تکدرجهای مانند 30 یا 40، در موتورها پیشنهاد نمیشود و روغنهای چنددرجهای (چهار فصل)، استفاده بالاتری دارند. این روغنها مطابق طبقه بندی انجمن مهندسی خودرو، به صورت زیر تعریف شده اند:
20W50 , 10 W 40 : عدد قبل از W نشاندهنده گرانروی روغن موتور در دمای کم میباشد و هرچه این عدد پایینتر باشد، قابلیت استفاده در دمای کمتر را دارد. عدد بعد از W، نشاندهنده گرانروی در دمای زیاد بوده و هرچه این عدد بزرگتر باشد، روغن در دمای بالاتر چسبندهتر و سفتتر خواهد شد.
با اهمیتترین خاصیت روغن، حضور آن ازلحظه استارت تا خاموش شدن موتور به صورت مداوم است؛ به طوری که با تمامی قطعات متحرک و ثابت در برخورد باشد، لذا ویسکوزیته روغن بایستی بهگونهای انتخاب گردد که بهترین حالت روانکاری را در کمترین زمان ممکن کند. ضمن اینکه اتومبیل در حالت سرد به راحتی استارت میخورد و بدین صورت عمر باتری و استارت بیشتر شود.
مشخصات کیفیتی روغن:
انستیتو نفتی آمریکا API برای طبقهبندی روغنها برچسب کیفیت و فناوری ساخت آنها، کدبندی ویژه ای اختراع کرده است:
حرف اول: معرف نوع موتور محل مصرف .که حرف C برای خودروهای دیزلی و حرف S برای برای خودروهای بنزینی میباشد.
حرف دوم: نشاندهنده سطح کیفیت روغن میباشد. به این معنا که حرف A کمترین سطح عملکرد را نشان میدهد و با بالا رفتن حروف؛ سطح عملکرد نیز زیاد می شود. مانند SG , SJ , SL , SM ,… سطوح کارایی بیشتر، نشان از میزان افزودنیهای بالاتر در روغن است و در تست آزمایشگاهی و عملکردی، شرایط حادتری را متحمل میشوند. افزودنیهای متنوع، مقاومت روغن را برای شرایط سخت دمایی و فشار بالای موتور بهینه میکنند.
روغنهای پیشنهاد شده توسط شرکتهای سازنده اتومبیل دارای ویژگیهای ضروری بوده و نباید افزودنیهای اضافه موجود در بازار را به آن اضافه کرد، چرا که باعث ایجاد مشکل در عملکرد و خواصی که از اول در روغن وجود دارد میگردند.
کاهش مصرف سوخت با تعویض بموقع روغن
کارشناسان فنی اتومبیل بر این اعتقادند که اگر از موتور خودرو در برابر دما و فشار زیادی که در زمان سوختن و احتراق حاصل می گردد نگه داری نکنید، اجزا فلزی بسیاری که با هم برخورد دارند، سایش پیدا میکننده و خیلی زود از کار می افتند.
زمانی که موتور اتومبیل روشن است، حرارت در محفظه احتراق به حدود 2500 درجه سانتی گراد می رسد، فشار زیاد و ضربه حاصل از سوختن را هم اگر به آن بیفزایید، خواهید دید که بی شک موتور اتومبیل نیازمند مراقبت در برابر این دمای زیاد و اصطکاک است.
تعویض روغن، مناسبترین راه برای کارایی مناسب موتور اتومبیل با بازده زیاد است که خوشبختانه این نوع محافظت، کم هزینه و راحت است. به آسانی می توان با تعویض روغن در زمان مناسب امکان روان کار کردن اجزا را فراهم کنیم.تعویض روغن، لازم ترین کاری است که می توانید برای ادامه کار موتور اتومبیل انجام دهید.
البته باید توجه داشت که هر نوع موتوری بسته به نوع سوخت و سال ساختش، به روغن موتور مشخصی نیاز دارد.به گفته کارشناسان نباید ازیاد برد که روغن، موتور را خنک می کند چون کارتر زیر موتور قرار گرفته. هوایی که هنگام حرکت ماشین از زیر آن میگذرد، کارتر را خنک می کند و روغنی که هنگام عبور از نقاط مختلف موتور، بخشی از دمای زیاد آن را جذب کرده است در کارتر گرمای خود را به هوا می دهد و خنک می گردد. البته این میزان خنک کنندگی برای خنک کردن موتور اتومبیل بدون استفاده از سیستم خنک کن آبی کافی نمیباشد، اما در خنک شدن موتور تاثیر زیادی دارد.
همچنین ازمایشات و بررسی ها نشان داده که روغن موتور، خوردگی را کاهش می دهد. روغن با پوشش دادن ذرات آب و اسید موجود در موتور، خوردگی را نیز کممیکند. این ذرات بعلاوه ذرات جامدی که در روغن معلق هستند، روغن را سیاه و از غلظت آن می کاهند. روغن موتور را باید به صورت مرتب تعویض کنید تا پیش از خراب شدن کامل روغن موتور بتوانید از شر این مواد زیان آور راحت شوید.بنابراین اگر روغن موتور را بموقع و در فواصل زمانی منظم عوض کنید، می توانید مصرف بنزین را کم کنید که در نتیجه علاوه بر کاهش مصرف انرژی، حافظ محیط زیست و کمتر شدن آلودگی هوا نیز خواهد بود.
روغن موتور از زمان شروع کار موتور در معرض اکسیده شدن و تجزیه حرارتی و اب و سوخت خام قرار میگیرد.لذا روغن پایه آن شروع به کثیف شدن و از دست دادن کیفیت خود می نماید.و از طرفی مواد افزودنی ان نیز رفته رفته مصرف می شوند
ایا سیاه شدن روغن نشاندهنده زمان مناسب برای تعویض روغن است؟
بسیاری تصور میکنند که سیاه شدن روغن دلیل خرابی ان است.در حالیکه عکس ان درست است.یعنی اگر در یک دستگاه سالم روغن پس از مدتی استفاده سیاه نشود باید ان را تعویض کنید. در یک موتور سالم زود سیاه شدن روغن بعلت خاصیت پاکنندگی روغن موتور است;یعنی ماده افزودنی پاک کننده در روغن موتور ;دوده حاصل از سوختن را در خود بصورت معلق حفظ میکند و طبیعتا سیاه می شود.اگر روغن موتور شما دیر سیاه شود باید نگران شد.بدین معنی که روغن قدرت جذب و معلق نگه داشتن دوده ها و مواد اضافه را دارا نمیباشد. واین دوده ها و الودگی ها روی قطعات موتور و لابلای آنها ته نشین شده و باعث عدم انتقال گرما –سائیدگی –رینگ چسباندن و روغن سوزی بیش از اندازه و کاهش تراکم گاز و کشش موتور خواهد شد.
1- روغن های موتور با سطح عملکرد کم تر به هیچ عنوان نباید برای موتورهای با تکنولوژی بالاتر استفاده شود.
2 – در مورد استفاده از روغن موتورهای با سطح کیفی بیشتر برای موتورهای قدیمی تر هم باید احتیاط کرد و در صورت ضرورت تفاوت سطوح از یک درجه بالاتر نباشد.
3 – مخلوط کردت دو نوع روغن موتور متفاوت و یا با دو سطح کیفی متفاوت دارای اثرات نامشخصی بوده و به هیچ وجه پیشنهاد نمی شود. دلیل این موضوع تاثیر متقابل مواد افزودنی بعضا مختلف موجود در روغن موتورها بر روی هم و ایراد اسیبهای شدید به موتور خودرو می باشد.
4 – با توجه به عوامل مختلف از قبیل کیفیت سوخت، شرایط آب و هوایی، ترافیک، نوع رانندگی و بسیاری موارد دیگر کیلومتر کارکرد ذکر شده برای روغن موتور عموما قابل دسترسی نبوده و تعویض روغن قبل از رسیدن به بیشترین زمان کارکرد، پیشنهاد می گردد.
5 – هنگام تعویض روغن، بهتر است فیلتر روغن هم تعویض شود.
6 – تعویض روغن با استفاده از دستگاه های مکش که از بالای موتور، روغن را تخلیه می کنند چندان مفید نیست. به دلیل تجمع رسوبات و آلودگی ها در کف کارتر روغن، تخلیه از انتهای کارتر موجب خارج شدن بیشتر لجن و سایر آلودگیها ها خواهد شد.
7 – متوسط زمان تعویض روغن در کشورهای پیشرفته صنعتی 13000کیلومتر و برای کشور ما، ایران این رقم حدود 3000کیلومتر می باشد.
8 – استفاده از ظروف پلاستیکی نسبت به فلزی، مقرون به صرفه تر بوده و آلودگی کمتری داشته و میزان هدر رفتن روغن پایین تر خواهد بود.
9 – روغن موتور در هر صورت موجب آسیب به پوست گردیده و از تماس طولانی مدت با آن بایستی جدا اجتناب گردد.
10 – در انتخاب روغن موتور، همواره باید به خاطر داشت که:«مناسب ترین، نه الزاما گرانترین»
نکات بسیار مهم در تعویض روغن موتور:
سیاه نشدن روغن در حین کارکرد نشانه مرغوبیت آن نیست بلکه به این معناست که روغن قابلیت جذب ذرات اسیدی و ناخالصی را ندارد.
از ترکیب چند روغن با یکدیگر و مصرف همزمان آنها در موتور اجتناب کنید.
روغن موتورها با سطح کیفیت (API) کمتر به هیچ وجه نباید برای موتورهای با تکنولوژی بالاتر استفاده شود.
برای استفاده از روغنهای با سطح کیفیت (API) بالاتر نیز برای خودروهای قدیمی باید احتیاط کرد و به دفترچه راهنمای اتومبیل مراجعه کرد.
توصیه اغلب سازندگان ماشین درباره ی زمان و کیلومتر تعویض روغن موتور در اتومبیلهای بنزینی باتکنولوژی روز دنیا هر 12000کیلومتر یا هر 1 سال یکبار میباشد. البته شرایط ذکر شده در مورد کارکرد اتومبیل در حالت معمولی است!
توجه کنید که زمان تعویض روغن موتور به مسافت پیموده شده اتومبیل و مدت زمان ماندن روغن در داخل کارتر موتور بستگی دارد چرا که تغییرات خواص روغن موتور هم بستگی به مقدار کارکرد موتور خودرو دارد و هم بستگی به مدتی که روغن در موتور بوده است. موارد استثنایی مثلا استارت زدن زیاد در هوای سرد یا حرکت زیاد در مسیرهای با ترافیک زیاد، مدت زمان تعویض روغن موتور و فیلتر روغن را جلو میاندازد.
پیشنهاد شرکتهای نفتی در مورد زمان تعویض روغن جهت نگهداری و حفاظت بیشتر موتور اتومبیل ۳ تا ۶ ماه، بدون هیچ کارکردی و حداکثر 4800 کیلومتر درهر شرایط کارکرد میباشد.
از روغنهای موتور استاندارد خودروی خود استفاده کنید.
بهتر است هر وقت که روغن موتور را عوض میکنید فیلتر روغن را هم هخمراه با آن تعویض کنید.
عوامل موثر در مدت کارکرد تعویض روغن موتور :
1٫شرایط کار دستگاه و موتور ان
2٫کیفیت مکانیکی موتور به خصوص سیستم سوخت رسانی و انژکتورها و نیز وضیعت برق آن
3٫کیفیت روغن موتور و سوخت مصرفی
4٫کیفیت فیلتر هوا و فیلتر روغن
5٫نوع و مدل و سال ساخت موتور و اتومبیل
6٫مدت زمانی که روغن در کارتر می ماند
منظور از شرایط کار موتور و خودرو چه میباشد؟
1٫سرعت خیلی زیادخودرو یا به عبارتی تخته گاز رانندگی کردن
2٫رانندگی با بارزیاد ودر سر بالائیها و یدک کشیدن ها
3٫زیاد در جا کارکردن موتور بطور مثال ترافیک سنگین
4٫رانندگی در سرما ;قبل از اینکه موتور کمی گرم شده باشد
5٫به طور مداوم مسافتهای کوتاه را پیمودن و خودرو را خاموش و روشن کردن به ویژ در سرما
6٫رانندگی در هوائی که خیلی مرطوب و یا خیلی گرد وغبار داشته باشد
لذا در این شرایط توصیه می گردد که روغن موتور زودتر تعویض شود . با توجه به تجربیات موجود رعایت این نکته برای طول عمرموتور پیشنهاد می شود.
توجه: اگر اتومبیل مدت قابل توجهی در یک طوفان خاک یا شن (مثل حرکت در نقاط کویری) کار کند شرایطش با حالت معمولی متفاوت است و روغن را باید در اولین فرصت عوض کرد چون مقدار قابل توجهی خاک وماسه وارد روغن شده و انرا به گرد سمباده معلق در روغن تبدیل نموده است که اگر تعویض نشود به سرعت سائیدگی و فرسودگی ایجاد خواهدشد.
نکته جالب و مهم دیگر اینکه در سالهای اخیر با وجود معرفی استانداردهای بسیار بالا برای کیفیت روغن موتورها پیشنهاد زمان تعویض توسط سازندگان خودروها برای این روغنها بالاتر نرفته است وحتی کمتر هم شده است. مثلا بیشتر خودروسازان یک روغن API SJرا برای حدود ۱۰۰۰۰کیلومتر کارکرد پیشنهاد میکنند در حالی که با توجه به کیفیت بالای این روغنها انتظار ۲۰۰۰۰کیلومتر وبیشتری می رود. به این علت است که در موتور خودروهای امروزی میزان روغن سوزی به دلیل مسائل زیست محیطی;بسیار کم شده و لذا سر ریز روغن جدید روی روغنی که داخل موتور است کاهش یافته و روغن داخل موتور بدون انکه توسط سرریز روغن جدید تقویت شود باید بار شدید کار در موتور را تحمل کندکه مسلما میزان این تحمل کمتر خواهد شد.
اکثر مردم تصور میکنند سیستم تهویه خودرو، فقط از بخاری و کولر تشکیل شده. شاید شما هم با خواندن این جمله از خود بپرسید، مگر غیر از این است؟ در پاسخ باید گفت، بله؛ چون یک حالت دیگر هم در سیستم تهویه اتومبیل وجود دارد و آن، حالت «پنکه» است و آن، هنگامی است که هوا از بیرون وارد کابین خودرو میگردد ، بدون این که بخاری یا کولر درگیر باشد. اصولا این حالت مختص زمانی است که هوای داخل اتاق، نه سرد و نه خیلی گرم است و فقط نیاز به تهویه دارد تا هوا حالت خفگی نداشته باشد. حسن انجام این کار و اصلا امتیاز استفاده از سیستم تهویه و کولر این است که از بازشدن پنجرهها جلوگیری میکند. این کار نه تنها مانع ورود سروصدا و آلودگی میشود، بلکه با بهتر شدن وضعیت آیرودینامیکی بدنه، باعث کمتر شدن مصرف بنزین در سرعت زیاد و بهبود امنیت و مقاومت در جاده میگردد.
فراموش نکنیم که باز کردن پنجرههای اتومبیل به منظور تهویه داخل اتاق خودرو به خصوص در هوای کثیف شهری و یا در سرعتهای زیاد امری بسیار اشتباه میباشد، چون قابلیت پایین آمدن شیشهها در واقع برای فراهم ساختن امکان گفتوگو با افراد بیرون از خودرو، جا بجا کردن اشیا و احیانا لذت بردن از هوای آزاد در طبیعت پیشبینی شده.
سیستم تهویه را به ویژه هنگامی که داخل خودرو بسیار گرم شده ، بلافاصله بعد از وارد شدن به داخل اتومبیل روشن نکنید. پس از ورود به اتومبیلتان، پنجره ها را پایین کشیده و صبر کنید تا هوای داخل اتومبیل کمی عوض شود؛ بعد از چند دقیقه می توانید سیستم تهویه مطبوع اتومبیل را روشن کنید. میدانید علت این کار چیست؟
بر اساس تحقیقات انجام شده، داشبورد، صندلی و سیستم تهویه از خود گاز بنزن متصاعد می کنند که یک گاز سمی و سرطانزاست. شاید بارها بویی شبیه به بوی پلاستیک گرمشده را در خودروتان حس کردهاید؛ این همان بوی گاز سرطانزای بنزن مسباشد. علاوه بر سرطانزا بودن، گاز بنزن به استخوانها صدمه می رساند و باعث مسمومیت استخوانها میشود و نیز باعث میشود فرد مبتلا به کمخونی و کم شدن گلبولهای قرمز خون شود. همچنین استنشاق دراز مدت این گاز سمی باعث مبتلا شدن به لوسمی شده که نوعی از سرطان خون مربوط به گلبولهای سفید میباشد و در مواردی همزمان با افزایش ریسک ابتلا به سرطان، باعث سقط جنین در خانمهای باردار میگردد.
میزان قابل قبول بنزن در هوای آزاد حدود 50 میلی گرم در واحد حجم میباشد، در حالی که میزان بنزن موجود در داخل یک خودروی پارک شده با پنجره های بسته بین 200 تا 400 میلیگرم است. حال اگر این خودرو در فضای باز پارک باشد و زیر نور خورشید در دمای بالای 40 درجه سانتیگراد پارک شده باشد، سطح بنزن موجود در فضای داخل آن بین دوهزار تا چهار هزار میلیگرم افزایش می یابد که 40 برابر بیشتر از میزان قابل قبول آن در واحد حجم است.
سعی کنید کولر را هنگامی روشن کنید که دور موتور، پایین است و از روشن کردن آن در سرعتها و دورهای بالای موتور امتناع کنید تا از آسیب به کلاچ کمپرسور جلوگیری گردد. در ابتدای کار، سرعت پنکه کولر را بالا ببرید تا هوای گرم انباشته شده در مجاری تهویه و در داخل کابین زودتر تخلیه شود و در ضمن، کل سیستم هم خنک و آماده به کار گردند.
سرعتهای مختلف پنکه
پنکه یا همان فن کولر عمدتا دارای چند سرعت قابل تنظیم میباشد. در کولر اتومبیلهای قدیمی مثل ماشینهای امریکایی دهه 70 که سیستم، فاقد ترموستات و حسگر دما بود، کمپرسور کولر با روشن کردن دکمه مخصوص از روی داشبورد، با موتور درگیر میشد و فرقی نمیکرد که شما سرعت پنکه را تا چه عددی تنظیم کنید، زیرا در هر حال کمپرسور به طور مداوم و یکنواخت کار خود را انجام میداد. در اتومبیلهای امروزی، کولر خودرو مجهز به ترموستات میباشد؛ هرچه سرعت پنکه افزایش یابد ، گازی که در اواپراتور گردش و کابین را خنک میکند، سرمای خود را سریعتر از دست میدهد و فرمان درگیری مجدد کمپرسور یا «اتومات کردن» با فاصله ی پایینتری صادر میگردد؛ در نتیجه کمپرسور زمان زیادتری را درگیر خواهد بود و مصرف سوخت افزایش می یابد.
کولر مراقبت می خواهد
اگر به کولر خودرو و فیلتر آن توجه کافی ندارید و با گرم شدن هوا فقط دکمه آن را فشار می دهید تا از آن بهره ببرید و هوای داخل کابین خودرویتان خنک شود، توصیه می کنیم از کولر خودرو استفاده نکنید، چون تنها باعث سرماخوردگی، و حساسیت می گردد. کولر ماشین مکانی مرطوب و جایی مناسب برای رشد انواع قارچ ها، میکروب ها و کپک ها میباشد و به همین دلیل تمیز کردن آن به ویژه در فصولی که گرده گیاهان در هوا پراکنده است می تواند از بروز بسیاری ناراحتی های دستگاه تنفسی به ویژه در افراد مبتلا به آلرژی جلوگیری کند.
چند نکته درباره کولر خودرو
خنک شدن در هوای گرم تابستان، خلاص شدن از کلافگی و خوابآلودگی ناشی از گرما و بهبود تنفس و گردش خون از فواید استفاده از کولر در فصل گرما و تابستان میباشد، اما کولر اتومبیل خطراتی هم می تواند برای سلامت شما بوجود اورد که با رعایت بعضی نکات میتوان از آنها پیشگیری کرد.
- استفاده از کولر خودرو در حضور کودکان مخصوصا در هوای گرم و سفرهای دراز مدت لازم است، چرا که مانع گرمازدگی کودکان می شود. اگر دریچه های کولر شما جلوی خودرو قرار گرفته است و کودکان روی صندلی عقب نشسته اند، حتما به گونه ای دریچه ها را تنظیم کنید که هوای خنک به عقب اتومبیل هم برسد. اما اگر در عقب خودرو هم برای هر فرد دریچه ای تعبیه شده می توانید دریچه را به گونه ای تنظیم کنید که باد شدید به گردن و صورت کودکان برخورد نکند و سبب گرفتگی ماهیچههای آنها نگردد.
-استفاده از کولر خودرو و دستگاه تهویه در تونل فقط در شرایطی مناسب است که هوا نتواند از اتومبیل خارج شود . در فضای تونل ها دود و ذرات معلق جمع می شوند و در صورتی که دستگاه تهویه روی حالت گردش داخلی نباشد، آن را به داخل کابین می کشاند. هرچند تونلهای شهری تهران و برخی از تونلهای بین شهری دارای سیستمهای تهویه قوی مانند جتفنها هستند، اما توصیه میگردد در هوای کثیف، سیستم تهویه را در حالت گردش داخلی هوا قرار بدهید.
- در فضای شهرو مکان های شلوغ به خصوص در ترافیک ها روشن کردن کولر در حالت ورود هوا از بیرون، سبب ورود ذرات و دود به داخل می شود، پس ترجیحا در هنگام توقف یا سرعت پایین کولر را در صورت مناسب بودن دما خاموش کنید یا حداقل در حالت گردش داخلی قرار بدهید. اگر کولر اتومبیل شما مانند 206 تیپ پنج و شش از نوع اتوماتیک بوده و دستگاه تنظیم دما دارد، بهتر است آن را روی دمای دلخواه خود تنظیم کرده تا به طور اتوماتیک روشن و خاموش گردد.
خاموش نگه داشتن کولرخودرو از نظر عموم افراد راه حل مناسبی برای صرفه جویی در مصرف سوخت است اما واقعیت چیز دیگری میباشد. اگر در حین توقف یا سرعت پایین از کولر استفاده کنید، بنزین بیشتری مصرف می شود اما استفاده از آن در بزرگراه ها با سرعت بالا بنزین بسیار کمی صرف می کند، چرا که اگر در همان حالت، به جای روشن کردن کولر، شیشهها را پایین بکشید، به دلیل برهم خوردن وضعیت آیرودینامیکی خودرو، مقداری به مصرف بنزین اضافه می شود
رطوبت باعث می شود فیلترها مکان مناسبی برای رشد قارچ و کپک ها باشند. گاهی پیش می آید که با روشن کردن کولر خودرو بوی نامطبوعی در هوا می پیچد. این به آن معنی است که یا خودروی شما فاقد فیلتر است (مثل اتومبیل تندر90 که میتوان با تهیه فیلتر از بازار آزاد این مشکل را برطرف کنیم)، و یا فیلتر اتومبیلالوده و پر از قارچ و میکروب شده و نیاز به تمیز شدن یا عوض شدن دارد.
- دو نکته زمستانی را هم فراموش نکنید: اول این که کولر خودروی شما باید حداقل در هر ماه یک دفعه به مدت سی دقیقه – یعنی حتی در پاییز و زمستان - باید روشن شود و کمپرسور درگیر شود تا گاز خنککننده به اصطلاح رسوب نکند، چون در این صورت ناگزیر خواهید بود چند ده هزار تومان برای شارژ گاز کولر هزینه کنید که قطعا پیشگیری راه حل مناسب تری است. نکته دوم این که در فصول سرد سال که معمولا داخل کابین و شیشهها بخار میگیرد، اگر روشن کردن بخاری و ورود هوا از بیرون به داخل هم اثر نکرد، به عنوان آخرین راه حل، باید در زمان روشن بودن بخاری و ورود هوای گرم، دکمه کولر را روشن کنید تا کمپرسور درگیر شود. از آنجا که یکی از خاصیتهای کولر، جذب رطوبت محیط است، این کار ضمن ادامه کار بخاری و گرم کردن کابین، باعث کاهش رطوبت داخل شده و به بخارزدایی شیشهها کمک میکند.
اگر روغنی که باید صرف کاهش اصطکاک، خنککاری و بهبود عملکرد قطعات موتور شود، به عللی وارد اتاق سوخت یا همان محفظه بالای پیستون کنیم و همراه با مخلوط سوخت و هوا حین جرقه زدن شمع بسوزد، به اصطلاح میگویند اتومبیل به روغنسوزی افتاده است.
نکته:مکانیکها و تعمیرگاههای معتبر با وسایل دقیقتری چون کمپرسسنج و مثل آن به روغنسوزی اتومبیل پی میبرند و با این وسایل می توانند تشخیص دهند که همه یا یکی از محفظههای پیستون و بهطور واضح کدام محفظه دچار صدمه شده یا دلیل روغنسوزی چیست.
انواع دود خروجی از لوله اگزوز و علل آن:
همانطور که گفته شد خروج دود از لوله اگزوز از مهمترین علائم روغنسوزی موتور اتومبیل میباشد. دودهای خروجی از لوله اگزوز به رنگهای آبی، سفید و سیاه دیده میشوند که هر رنگ دلیل و علت خاص خودش را دارد و الزاما مربوط به روغنسوزی نیست؛ بنابراین در اینجا به این دلایل میپردازیم.
خروج دود آبی:
خروج دود آبی به این معنی میباشد که روغن در موتور در حال سوختن است.
علل آن میتواند ناشی از خراش برداشتن یا شکستگی رینگهای پیستون، خوردگی یا آسیب دیدن سیلندرها و بالاخره خراش برداشتن هادی سوپاپها و یا کاسه نمدهای مربوط به هادیهای سوپاپها باشد.
خروج دود سفید:
اگر از لوله اگزوزدود سفید خارج شود باید گفت وضعیت بسیار وخیم تر است چون نشاندهنده این است که مایع یا ماده خنککننده و یا روغن هیدرولیک در حال احتراق میباشد.
اگر دود مربوط به احتراق ماده خنککننده باشد علت آن احتمالا وجود نشتی در واشر سرسیلندر و یا وجود ترک در سرسیلندر میباشد و اگر دود مربوط به سوختن روغن هیدرولیک باشد که به گیربکس مربوط بوده و علت آن این است که موتور از طریق یک لوله خرطومی وکیوم مشغول مکیدن روغن هیدرولیک موجود در گیربکس میباشد.
خروج دود سیاه:
وجود دود سیاه و خروج آن از لوله اگزوز در خودروهای دیزلی قدیمی پدیدهای طبیعی است که معمولا در ابتدای استارت زدن موتور از لوله اگزوز خارج میگردد ولی در هیچ شرایطی دود سیاه نباید از اگزوز خودروهای با موتور بنزینسوز خارج گردد و چنانچه این دود خارج گردد به این معنا است که مخلوط هوا و سوخت، بیش از اندازه غلیظ است که علت آن احتمالا ناشی از آن است که اگر اتومبیل قدیمی و مجهز به کاربراتور باشد موتور در حالت ساسات اتوماتیک گیر گرده و یا علل دیگر میتواند ناشی از وجود نشتی در انژکتورسوخت رسان، فشار بیش از حد سیستم سوخترسانی، نقص عملکرد سنسور اکسیژن و بالاخره گرفتگی فیلتر یا صافی هواکش باشد.
برطرف کردن روغنسوزی و دودخروجی از اگزوز:
دود آبی:
چنین دودی معمولا بویی مانند نان برشته سوخته شده را دارد. در این صورت باید سطح روغن را در موتور کنترل کرده و در صورت پایین بودن مقدار آن، باید روغن اضافه کنیم تا به سطح عادی خود بازگردد. هرگز اجازه ندهید سطح روغن موتور از میزان معین کمتر شود چون در اینصورت موتور لطمه و صدمه زیادی میبیند. برای تشخیص اینکه رینگهای پیستون و یا خود پیستون خراب هستند یا نه، باید آزمایش کمپرس پیستون را انجام دهیم که در صورت پایین بودن فشار و کمپرس، وجود چنین ایراداتی حتمی است.
دود سفید:
اگر دود، مربوط به سوختن ماده خنککننده خودرو باشد اصطلاحا به آن دود شیرین میگوییم و اگر فقط بوی سوختگی باشد مربوط به سوختن مایع هیدرولیک گیربکس میباشد. در این وضعیت ابتدا باید سطح مایع خنککننده را کنترل کنیم و بعد از آن اقدام به کنترل روغن هیدرولیک داخل گیربکس کنیم. چنانچه سطح مایع خنککننده کمتر باشد و یا موتور بیش از اندازه گرم شود باید آزمایش فشار انجام شود تا معلوم شود که آیا سیستم خنک کننده قادر به حفظ و تحمل فشار بوده یا نه؟ چنانچه سیستم نتواند فشار را تحمل کند به این معناست که واشر سرسیلندر خراب شده و باید تعویض شود. اگر تنها سطح روغن گیربکس پایین آمده بود باید با ربختن روغن، سطح آنرا به حالت طبیعی بازگردانید و اقدام به بازرسی و کنترل لوله مکنده از گیربکس به موتور بنماید و اگر دیدید که آن لوله دچار مشکل شده باید سوپاپ وکیوم مدولار که در گیربکس وجود دارد را تعویض کنید.
دود سیاه:
اگر اتومبیل شما قدیمی است و دارای کاربراتور میباشد باید ساسات اتوماتیک ان کنترل شود و اگر موتور آن خیلی قدیمی نیست و مجهز به سیستم سوختپاش انژکتوری میابشد، فشار انژکتور که عمل سوخترسانی انجام میدهد را کنترل کنید. آخرین مرحله مربوط به بازرسی فیلتر هواکش میباشد. ( در صورت اطمینان از صحت عملکرد سنسور اکسیژن)
مشکلات مشابهی ممکن است برای صندلیها و تودوزی آنها پدید آید. صندلیها چرمی اگر به طور مستمر زیر نور خورشید باشند خیلی زودتر مستهلک میشوند. در صندلیهای مشکی و تیره، پریدن رنگ صندلی خیلی بیشتر مشخص است. در مقابل نور آفتاب بودن، همچنین روغنهای طبیعی چرم را خشک میکند و باعث سفتی و ترک خوردن انها میگردد. معمولا خودروسازان از چرمهای مقاوم به نور افتاب استفاده میکنند، اما این چرمها هم اگر بیش از اندازه در معرض نور باشند مقاومت خود را از دست میدهند.
صدمه به رنگ اتومبیل
نور افتاب برای رنگ خارجی اتومبیل هم ضرر دارد. رنگهای تیرهتر مانند سیاه، آبی یا قرمز حساسیت بالاتری به این نور دارند، اما در هر صورت رنگ هر اتومبیلی امکان دارد در اثر نور مداوم آفتاب ازبین برود یا خراب شود. قطعاتی پلاستیکی بیرون اتومبیل هم در معرض خطرند. عمدتا به لوازمی نظیر سپر، گلگیر، پوشش آینهها و باربند بیتوجهی میکنیم، اما رنگ آنها هم ممکن است در اثر نور آفتاب خراب شود.
جلوگیری ازصدمات و آسیب ها
با رعایت چند نکته ساده میتوان از آسیب رساندن نور افتاب به ماشین جلوگیری کرد. تا جایی که امکان دارد همیشه سعی کنید در سایه پارک کنید، و یا بهتراز آن، زیر یک سقف.اگر مجبورید ماشینتان را در نور مستقیم افتاب رها کنید، شیشهها (بخصوص شیشهی جلو) را بپوشانید تا از تابش مستقیم نورخورشید به داشبورد امتناع کنید. این کار علاوه بر حفظ رنگ خودرو و اسیب ندیدن خودرو از نور خورشید ماشین شما را خنکتر نگه میدارد و وقتی برمیگردید هم راحتتر خواهید بود. صندلیها را هم میتوانید با کاور بپوشانید.
بیرون اتومبیل را با دستمال یا ابر نمدار و خیس تمیز کنید. برای این کار از دستمال خشک استفاده نشود، این کار ممکن است به رنگ ماشین بیشتر صدمه بزند. واکسهای مخصوصی هم برای پاک کردن رنگ اتومبیل در بازار موجود هستند که استفاده از آنها هم میتواند اثرات منفی نور آفتاب را تا حد قابل توجهی کم کند. اگر برای محافظت از ماشین خود از چادر استفاده میکنید، سعی کنید از چادرهایی که دولایه هستند و یک لایهی میانی پنبهای دارند استفاده کنید. چادرهای نامرغوب ممکن است باعث خط افتادن روی بدنهی اتومبیل شوند و یا در اثر تصاعد گازهای شیمیایی از خود، تاثیر منفی ای روی رنگ اتومبیل شما بگذارند. با رعایت این موارد میتوانید از رنگ خودروی خود در برابر نور آفتاب حفاظت کنید.
برای صرفه جویی در هزینه بنزین و سوخت لازم نیست صاحب یک خودروی الکتریکی باشید در حالی که انبوهی از رانندگان در امریکا در حال تعویض سدان های بزرگ خود با SUVها و وانت هایی با مصرف سوخت بیشتر میباشند، اخیرا قیمت سوخت پیوسته رو به گرانتر شدن بوده است. در واقع در جولای 2018 قیمت بنزین در 4 سال اخیر به حداکثر میزان ممکن رسیده ، با این حال این نرخ هنوز هم پایینتر از قیمت بنزین در سال 2008 است زیرا در آن زمان میانگین قیمت سوخت در کل ایالات متحده از مرز 4 دلار به ازای هر گالن عبور کرد.تفاوتی ندارد که یک کراس اوور کاملا جدید داشته باشید یا یک اتومبیل قدیمی و قابل اطمینان که فکر می کنید ارزش مبلغ پرداختی را دارد، زیرا با هر دو اتومبیل می توانید مصرف بنزین خود را کمتر کنید و کار سختی محسوب نمیشود و کاملا شدنی است. اگر دارای ماشینی هستید که از یک موتور جدید توربوشارژ با تراکم بالا قدرت می گیرد و با بنزین سوپر کار می کند، پتانسیل کاهش مصرف بنزین و سوخت آن بیشتر است.
اتحادیه مصرف کنندگان امریکا اخیرا با اعداد و ارقام نشان داد که رانندگان فقط با تغییر تعدادی عادت های غلط در رانندگی و اطمینان حاصل کردن از اینکه اتومبیلهایشان از نظر فنی در بهترین وضعیت هستند، چه قدر می توانند در هزینه بنزین صرفه جویی کنند (این نکته را در نظر داشته باشیم که قیمت 2.86 دلار به ازای هر گالن برای بنزین معمولی مصرف میشود). طبق نظریه این اتحادیه، رانندگان بااحتیاط با رعایت ایننکات می توانند مصرف بنزین خودرو یا وانت های خود را تا 13 درصد کمتر کنند.
1-بازرسی درب باک – صرفه جویی تقریبا 2 سنت به ازای هر گالن را به دنبال دارد
حدود 17 درصد از کل اتومبیلهایی که در حال رفت و امد میباشند یا درب باک خرابی دارند یا اصلا درب باک ندارند! که هر دو مورد باعث بالا رفتن مصرف بنزین و صدمه دیدن محیط زیست می گردد چون باعث فرار بخارات زیان اور سوخت و کثیف شدن هوا می گردد. معیوب بودن درب باک بیشترین ایراد میباشد و با پایینترین هزینه برطرف می شود و یکی از علل روشن شدن چراغ چک موتور هم هست.
2-میزان فرمان – تقریبا 28 سنت به ازای هر یک گالن صرفه جویی را به دنبال دارد.
عبور از چاله هایی که در زمستان بوجود می آیند می تواند فرمان و زوایای چرخ اتومبیل شما را از تنظیم خارج کند. این ایراد هم باعث استهلاک سریعتر لاستیکها می شود و هم فشار زیادی را به موتور اتومبیل وارد می کند که باعث می شود مصرف بنزین تا 10 درصد بالاتر رود. اگر متوجه شدید اتومبیل شما به یک سمت انحراف دارد یا هنگام حرکت در مسیر مستقیم غربیلک فرمان در حالت وسط تنظیم نیست، سریعا اتومبیل خود را برای میزان فرمان به تعمیرگاه ببرید.
3- به وضعیت لاستیکهای اتومبیل توجه کافی داشته باشید-این امر8 سنت در ازای هر گالن صرفع جویی به دنبال دارد.
آمار منابع مختلف نشان دهنده آن است که فشار باد لاستیکهای بیش از 25 درصد از کل اتومبیلهی در حال تردد به درستی تنظیم نمیباشد که نه تنها در مصرف بنزین اتومبیل تاثیر منفی دارد بلکه منجر به فرسایش نابرابر و زود تر از موعد آج لاستیک هم می شود. اگر فشار باد لاستیک خودرو 7.5 پوند به ازای هر اینچ مربع کم باشد باعث 2.8 درصد بالا رفتن مصرف بنزین می گردد. با استفاده از یک گیج ساده مخصوص سنجش فشار باد، فشار باد لاستیکها را به صورت مرتب چک کنید چون به ازای هر 10 درجه فارنهایت تغییر در دما، فشار هوای لاستیکها به صورت متوسط حدود 1 پوند به ازای هر اینچ مربع عوض می شود. فشار هوای لاستیکها را به اندازه درست و اصولی بر اساس توصیه سازنده اتومبیل تنظیم کنید. معمولا فشار باد لاستیکها در برچسبی روی رکاب در سمت راننده نوشته شده.
4- از روغن موتور مناسب خودروی خود استفاده کنید –این عمل صرفه جویی 5 سنت به ازای هر گالن را در پی دارد.
فرقی ندارد که اتومبیل خود را برای تعویض روغن به تعویض روغنی ببرید یا خودتان این کار را انجام دهید، ولی حتما محفظه روغن را با روغنی پر کنید که کم ترین گرانروی توصیه شده از طرف سازنده اتومبیل را دارا باشد. به طور مثال اگر الان از روغنی با گرانروی 10W-30 استفاده می کنید، تغییر آن به 5W-30 باعث 1 تا 2 درصد پایین امدن مصرف بنزین می شود.
5-تنظیم موتور – این امر تقریبا 11 سنت به ازای هر گالن صرفه جویی را بدنبال دارد.
اگر اتومبیل شما به تنظیم موتور احتیاج دارد و خصوصااگر در آزمون معاینه فنی رد شده ، احتمالا مصرف بنزین آن حدود 4 درصد زیادتر شده است.البته منظور از تنظیم موتور تنها پاک کردن کد(های) خطا نیست بلکه به معنی بررسی پارامترهای عملکرد موتور و وضعیت سنسورها برای تشخیص ایرادات احتمالی میباشد.
6-صندوق را خالی کنید -تقریبا 6 سنت به ازای هر گالن صرفه جویی سوخت را به دنبال دارد.
همانطور که هر مهندس خودرو به شما می گوید، کمتر شدن وزن اتومبیل اسان ترین راه برای کمتر شدن مصرف بنزین میباشد. به این منظور که لوازم غیر ضروری را از صندوق اتومبیل خارج کنید چرا که حمل هر 45 کیلوگرم بار اضافه مصرف انرژی اتومبیل را به اندازه 1 تا 2 درصد بالا می برد.
7-مانع کار کردن موتور در دور آرام یا آیدل شوید- صرفه جویی تقریبی به ازای هر دو دقیقه کار نکردن موتور در دور آیدل 2 سنت به ازای هر گالن میباشد
از بهترین روشها برای پایین امدن مصرف بنزین و سوخت این است که هنگام توقف اتومبیل در خیابان یا انتظار بالاتر از 30 ثانیه پشت چراغ قرمز، موتور اتومبیل را خاموش نگه دارید چون اتومبیل یا وانتی که در حالت ساکن در دور آرام کار کند هیچ مسافتی در قبال سوخت مصرفی نمی پیماید و به همین دلیل است که اغلب اتومبیلهای امروزی مجهز به سیستم استاپ استارت میباشند که به طور خودکار این کار را انجام می دهد. علاوه بر این قبل از حرکت، موتور اتومبیلتان را بیش از 1 دقیقه در حالت در جا گرم نکنید چون این کار اصلا لازم نیست و سوخت زیادی هدر می رود. پس از اینکه موتور اتومبیل 1 دقیقه در جا کار کرد آرام و با دور پایین حرکت کنید و در حال حرکت موتور خودرو را گرم کنید.
8- پای چپ خود را برای استراحت روی پدال ترمز نگذارید. با رعایت این نکته حداقل 99 سنت به ازای هر گالن صرفه جویی میکنید
آیا واقعا کسی هست که به این نحو رانندگی کند؟ این نوع رانندگی واقعا شرم آور است. اگر بر حسب عادت پای چپ خود را برای استراحت روی پدال ترمز بگذارید نه تنها باعث استهلاک زود هنگام لنت ها می شود بلکه مصرف سوخت اتومبیل را تا 35 درصد بیشتر میکند. بهتر است پای خود را برای استراحت روی کف اتومبیل بگذارید.
9-از سرعت خود کم کنید – این کار تقریبا 20 سنت به ازای هر گالن صرفه جویی را در پی دارد
قطعا نمی خواهید جزو آن دسته از رانندگانی باشید که با سرعت خیلی پایینی در بزرگراه حرکت می کنند یا از همه سریعتر می رانند. به ازای هر 8 کیلومتر در ساعت کمتر شدن سرعت ثابت در بزرگراه، می توانید مصرف بنزین اتومبیل خود را حدود 7 درصد کمتر کنید.
10- آرام و نرم برانید – با رعایت این نکته تقریبا 54 سنت به ازای هر گالن صرفه جویی کرده اید.
همه ما از یک لانچ و شتابگیری سریع از صفر تا صد، ورود سریع به داخل یک پیچ تند و ترمزگیری شدید در بین آن و تخته کردن مجدد پدال گاز به محض اینکه پیچ تمام شده و مسیر صاف می شود لذت می بریم، اما حقیقت این است که شتابگیری سریع از حالت سکون مانند جهش یک خرگوش، همانطور که نوزاد از یک بطری شیر می خورد باعث مکیدن بنزین توسط موتور می گردد! و ترمزگیری شدید بنزین را هدر می دهد چراکه موتور برای جبران سرعت از دست رفته باید بنزین اضافی مصرف کند. رانندگی نمایشی را فقط به پیست مسابقه اختصاص دهید و در جاده با پیش بینی حرکت ترافیک، نرم و یکنواخت برانید و تا جایی که امکان دارد کمتر از ترمز استفاده کنید.
3 نکته دانستنی درباره ی خودروها